मुरघास : शेतकऱ्यांच्या पशुपालनातील एक महत्त्वपूर्ण साधन
मुरघास हा पशुपालनात एक क्रांतिकारी उपाय मानला जातो, जो शेतकऱ्यांना चाऱ्याची कमतरता भासणाऱ्या काळातही त्यांच्या पशुधनासाठी पोषक आहार उपलब्ध करून देतो. विशेषतः दुभत्या जनावरांसाठी मुरघास अत्यंत उपयुक्त ठरतो. तो केवळ हिरव्या चाऱ्याच्या साठवणुकीपुरता मर्यादित नाही, तर त्याच्या पोषकतत्त्वांचे दीर्घकाळ संरक्षण करण्यावर आधारित आहे. शेतकऱ्यांसाठी हा पर्याय आर्थिकदृष्ट्याही फायदेशीर आहे कारण तो खर्च कमी करून पशुधनाच्या उत्पादकतेत वाढ करतो.
मुरघासाची आवश्यकता
भारतासारख्या कृषिप्रधान देशात चाऱ्याचा पुरवठा मुख्यतः नैसर्गिक परिस्थितीवर अवलंबून असतो. पावसाळ्यात हिरवा चारा मुबलक प्रमाणात उपलब्ध असतो मात्र हिवाळा आणि उन्हाळ्यात चाऱ्याची कमतरता जाणवते. अशा वेळी मुरघास हा चांगला पर्याय ठरतो. मुरघासामुळे जनावरांना सतत पोषणमूल्यपूर्ण आहार मिळतो, ज्यामुळे त्यांच्या आरोग्यावर आणि उत्पादनक्षमतेवर चांगला परिणाम होतो.
मुरघास तयार करण्याची प्रक्रिया
मुरघास तयार करताना योग्य प्रकारच्या हिरव्या चाऱ्याची निवड केली जाते. मका, ज्वारी, गवत यांसारख्या चाऱ्यांचा यासाठी प्रामुख्याने वापर होतो. चारा कापण्यासाठी योग्य वेळ साधणे महत्त्वाचे आहे कारण त्यावेळी पोषकतत्त्वे जास्त प्रमाणात असतात. कापल्यानंतर चारा बारीक करून साठवला जातो. चाऱ्याला घट्ट दाबून त्यावर प्लास्टिकने झाकून ठेवले जाते, जेणेकरून हवा आत शिरू नये. हा साठा साधारणपणे २१ दिवसांनंतर वापरण्यासाठी तयार होतो.
मुरघासाचे फायदे
मुरघासाचे फायदे हे शेतकऱ्यांसाठी बहुआयामी असतात.
मुरघासामुळे चारा दीर्घकाळ टिकतो आणि पोषणमूल्य कमी होत नाही.
जनावरांच्या आहारात संतुलन राखल्यामुळे त्यांचे दूध उत्पादन वाढते.
मुरघासामुळे शेतकऱ्यांचा चाऱ्याचा खर्च कमी होतो. चाऱ्याची उणीव असलेल्या काळात मुरघास एक विश्वासार्ह पर्याय ठरतो.
शेतकऱ्यांसाठी मुरघासाचे आर्थिक फायदे
मुरघास तयार करण्याचा सर्वांत मोठा फायदा म्हणजे शेतकऱ्यांच्या खर्चात होणारी बचत. नियमित हिरव्या चाऱ्याच्या तुलनेत मुरघास स्वस्त आणि टिकाऊ आहे. शिवाय, दूध उत्पादनात वाढ झाल्यामुळे शेतकऱ्यांना अधिक उत्पन्न मिळते. चाऱ्याची कमतरता असलेल्या भागांमध्ये मुरघास विक्री करून शेतकरी अतिरिक्त कमाई करू शकतात.
मुरघासासाठी घ्यावयाची काळजी
मुरघास तयार करताना काही महत्त्वाच्या गोष्टींची काळजी घेणे आवश्यक आहे. चारा कापण्याच्या वेळी त्यात योग्य प्रमाणात ओलावा असावा. साठवणुकीच्या वेळी चाऱ्यात हवा जाऊ न देणे महत्त्वाचे आहे, कारण त्यामुळे तो खराब होण्याची शक्यता असते. तसेच, साठवणुकीसाठी स्वच्छ आणि योग्य जागेची निवड करणे गरजेचे आहे.
मुरघासाचा पर्यावरणीय दृष्टिकोन
मुरघास ही एक पर्यावरणपूरक पद्धत आहे. तो तयार करताना कोणत्याही रासायनिक घटकांचा वापर केला जात नाही. नैसर्गिक संसाधनांचा जास्तीत जास्त उपयोग होतो आणि चाऱ्याचा अपव्यय टाळता येतो. त्यामुळे मुरघास हे पर्यावरणाचे संरक्षण करणारे साधन ठरते.
मुरघास हे शेतकऱ्यांच्या पशुपालनातील एक महत्त्वाचे साधन आहे. त्याद्वारे केवळ चाऱ्याची गरज पूर्ण होत नाही, तर आर्थिकदृष्ट्याही शेतकऱ्यांना फायदा होतो. चाऱ्याची कमतरता असलेल्या काळात मुरघासामुळे पशुधनाचे पोषण व्यवस्थित होते, ज्यामुळे दूध उत्पादन आणि जनावरांचे आरोग्य सुधारते. आधुनिक काळात प्रत्येक शेतकऱ्याने मुरघासाचा अवलंब करून आपले पशुपालन अधिक फायदेशीर करण्याचा विचार करायला हवा.